वेट ट्रेनिंग म्हणजे काय ?

वेट ट्रेनिंग किंवा रेसिस्टन्स ट्रेनिंग म्हणजे आपल्याला जरा कष्ट करावे लागतील इतपत वजन उचलणे. म्हणजेच स्नायूंना जोर लावला लागेल अशा हालचाली करणे किंवा एखाद्या वजनाच्या विरुद्ध जोर लावावा लागणे. एखादा dumbell उचलण्याचा व्यायाम करताना किंवा स्वतःचे वजन वापरुन push ups करताना शरीराला कष्ट पडतात कारण आपल्या हालचालीला आपल्याच किंवा dumbell च्या वजनाचा अडथळा निर्माण होत असतो. त्यामुळे आपल्या स्नायूंना जोर काढून काम करावे लागते. 

जगातील बहुतांश लोकं दररोज वेट ट्रेनिंग करतात. शेतकरी, कष्टकरी लोकं त्यांच्या रोजच्या आयुष्याचा भाग म्हणून वेट ट्रेनिंग करत असतात. या वर्गातील स्त्रीयादेखील रोज वेट ट्रेनिंग करतात, ते dumbell सारखे  दिसत नाही एवढंच! या विरुद्ध आधुनिक जीवनशैलीत शारीरिक कष्ट खूपच कमी झाले आहेत. आजकाल अनेक लोकांची बैठी जीवनशैली झाली आहे त्यामुळे त्यांना मुद्दामून ठरवून रेसिस्टन्स ट्रेनिंग करण्याची आवश्यकता आहे. यात स्त्री, पुरुष आणि जेष्ठ सर्व आले. 

काही जणांना वेट ट्रेनिंग या शब्दांची भीती बसलेली असते कारण ते त्यांचा संबंध पाहिलवानांशी जोडतात जे खूपच अवजड वजन उचलण्याचा व्यायाम करतात. त्यामुळे अनेकांची अशी समजूत असते की वेट ट्रेनिंग फक्त बॉडी बिल्डर्स, खेळाडू वगैरेंनी करायचे असते. परंतु आपल्या सर्वांचेच स्नायू, हाडे सुस्थितीत ठेवण्याची गरज असते. शिवाय काही स्त्रियांना अशी भीती वाटते की वेट ट्रेनिंग केल्याने त्यांचे शरीर थोराड, बोजड दिसायला लागेल. सर्वांनी हे लक्षात ठेवण्याची गरज आहे की जर एक तंदुरुस्त शरीर राखायचं असेल तर स्नायूंची ताकद आणि स्टॅमिना अत्यंत महत्वाचा आहे. तरच दिवसभर सर्व कामे त्रास न होता सहजगत्या करता येतील. 

आपल्या सर्वांचीच ताकद आणि स्टॅमिना वयानुसार कमी होत जातो. त्यात बैठ्या जीवनशैलीमुळे स्नायू आणि हाडे  अजूनच कमकुवत होत जातात. हळूहळू रोजची कामेदेखील त्रासदायक वाटू लागतात आणि शरीरात अनेक कुरबुरी सुरू होतात. 

आता सर्व प्रथम वेट ट्रेनिंग किंवा रेसिस्टन्स ट्रेनिंग म्हणजे काय ते पाहूया. जेव्हा आपण आपल्या क्षमतेपेक्षा जास्त वजन उचलतो, ओढतो किंवा ढकलतो, जे आपल्याला अवघड वाटते त्यालाच वेट ट्रेनिंग किंवा रेसिस्टन्स ट्रेनिंग म्हणतात. जेव्हा आपण हे नियमित पणे करतो तेव्हा आपल्या स्नायूंना आणि हाडांना मजबूत आणि चिवट बनत जाण्याचा संदेश मिळतो. केवळ इतकेच नाही तर सांध्यांच्या आजूबाजूचे इतर अवयव जसे tendons आणि ligaments इत्यादि मजबूत बनत जातात. Tendon आणि ligament दोरीसारखे अवयव असतात ज्यामुळे स्नायू आणि हाडे जागच्याजागी धरले जातात. 

आता वेट ट्रेनिंग करण्याचे विविध पर्याय बघूयात. पारंपरिक साधने जसे dumbell, barbells, मुदगल इत्यादि वापरुन वेट ट्रेनिंग केले जाते. याशिवाय वेट ट्रेनिंग मशीन्स, फिटनेस बॉल, टयूब्स , केटल बेल इत्यादि साहित्यसुद्धा वापरले जाते. इतकेच नाही तर स्वतःचे वजन देखील रेसिस्टन्स म्हणून वापरले जाते उदाहरणार्थ squats, plank इ. योगासने करतानासुद्धा रेसिस्टन्स ट्रेनिंगसारखा परिणाम होतो. हि सर्व साधने काही महिन्यांनी किंवा वर्षांनी अदलून बदलून वापरता येतील. त्यामुळे शरीराला सातत्यानी नवीन आव्हान देता येईल आणि शरीरात सुधारणा होत राहील.

आपल्या फिटनेस आराखड्यात वेट ट्रेनिंग चा समावेश आठवड्यातून २ ते ३ वेळेला जरूर करावा. त्यामुळे हाडे मजबूत होऊन त्यातील कॅल्शियम आणि इतर धातूंचे प्रमाण वाढण्यास मदत होते, ऑस्टियोपोरोसिस सारखे आजार टाळता येतात तसेच स्नायू घट्ट आणि बळकट राहतात. त्याशिवाय वजन कमी होऊन शरीराचा आकार कमी व्हायला मदत होते. बळकट आणि चिवट शरीर राखण्यासाठी नियमित वेट/रेसिस्टन्स ट्रेनिंग अत्यावश्यक आहे. 

तर सर्वानी व्यायाम करत रहा आणि माझा कानमंत्र लक्षात असू दया: 

थोडा जरी असला तरी नियमित व्यायाम अतिशय आवश्यक आहे!

AT A GLANCE